• Personen met de ziekte van Parkinson zijn beperkt in alles wat zij doen en in de snelheid waarmee zij dat doen.  Het belangrijkste is dat zij zoveel mogelijk alles zelf doen.  Moedig hem of haar dus aan zoveel mogelijk zelf te doen.
• Bedwing jezelf om dingen uit handen te nemen.
• Jaag hem of haar niet op.
• Probeer niet om de persoon met Parkinson dingen te laten doen die boven zijn mogelijkheden liggen. 
• Wees vriendelijk en bemoedigend. 
• Je mag gerust helpen, maar beperk je.
• Mensen met de ziekte van Parkinson worden soms neerslachtig.  In een aantal situaties moet je daar medische hulp voor inroepen.  Maar geduld, begrip en hulp kunnen al heel wat helpen.
• Als mantelzorger heb e het zelf ook dikwijls moeilijk. Het opvangen van een huilbui, het inslikken van scherpe woorden, het gelijk hebben maar niet krijgen,… dat vraagt heel wat begrip en geduld.  Zorg dus dat je voldoende tijd en aandacht overhoudt voor jezelf en durf eens aan de noodrem trekken als het echt niet meer gaat.

• Ga zitten aan de wastafel. Door je ellebogen op de wastafel te laten rusten, heb je meer controle over het beven.
• Gebruik een elektrische tandenborstel
• Gebruik een elektrisch scheerapparaat.
• Voorzie voldoende handgrepen in de badkamer.
• Draai de badkamerdeur niet op slot. Mocht er iets gebeuren, dan zijn anderen direct bij je.
• Leg een antislipmat in de douche of bad om uitglijden te voorkomen.
• Met een thermostaatkraan hoef je de temperatuur van het water niet meer te regelen.
• Zittend wassen en douchen kost minder energie.
• Leg zoveel mogelijk benodigdheden binnen handbereik.
• Gebruik eventueel een föhn om de huid tussen de tenen te drogen.

Toilet

• Plaats handgrepen om het opstaan en gaan zitten te vergemakkelijken. Plaats ze ver naar voren zodat je ernaar kunt reiken.
• Gebruik eventueel een toiletverhoger. Let wel op, een hogere toiletpot kan obstipatie bevorderen omdat je er anders op zit.

Aan- en uitkleden, kledij

• Kleed je al zittend aan.
• Leg je kledij van tevoren binnen handbereik, op volgorde van aantrekken.
• Vervang knoopjes eventueel door klittenband.
• Voorzie ritsen van ringen of lussen, zodat je meer ‘grip’ hebt.
• Gebruik een schoenlepel met een lange steel om je schoenen aan te trekken.
• Wanneer je de veters van je schoenen moeilijk kan binden, kun je voor schoenen met een klittenbandsluiting kiezen.
• Kies voor kledij die je gemakkelijk kunt aantrekken. Ruimvallende kledij in een lichte, rekbare en gladde stof is gemakkelijk bij het aan- en uitkleden.
• Thermisch ondergoed neemt vocht snel op. Dit kan aangewezen zijn wanneer je veel zweet.
• Je kunt je kledij via het Internet bestellen. Deze wordt vaak gratis thuis bezorgd en zo nodig weer opgehaald.

• Zorg voor een praktische indeling van de keuken.
• Zet alle spullen die voor hetzelfde doel gebruikt worden bij elkaar.
• Zet alle spullen zo neer dat ze goed met twee handen te pakken zijn.
• Zorg ervoor dat alle werkvlakken op dezelfde hoogte zijn en goed aansluiten. Zo kun je voorwerpen schuiven en voorkomt u onnodig tillen.
• Een hendelkraan is makkelijker te hanteren dan een gewone draaikraan.
• Zet spullen op een makkelijk te bereiken plaats, zodat je niet onnodig hoeft te rekken en strekken. Zet zware en veelgebruikte spullen zoveel mogelijk op een hoogte waar je makkelijk bij kunt. Laat uittrekbare draadmanden of laden monteren in de onderkastjes.
• Als je niet lang kunt staan, probeer dan zoveel mogelijk zittend te werken. Een stoel met wielen kan hiervoor handig zijn.

Koken

• Zet al je benodigdheden van tevoren klaar. Zorg ervoor dat je eerst alle ingrediënten gewassen, geschild en gesneden hebt, voor je begint met koken.
• Leg een krant neer voordat je gaat schillen of snijden. Zo kun je alle afval in één keer weggooien.
• Voorkom dat je dingen moet heffen.
• Zet een pan neer voor je hem vult met water.
• Kook groenten in een frituurmandje. Je tilt dit makkelijk uit de pot en hoeft de groenten dus niet af te gieten.
• In de winkel is er een groot aanbood aan reeds gewassen/geschilde/gesneden voeding.
• Kies voor verpakkingen die makkelijk te openen zijn.
• Polllepels, messen en dergelijke zijn makkelijker te hanteren als u er verdikkingsmateriaal omheen doet.
• Voorzie een voorraad aan kant- en klare maaltijden voor een periode dat je meer klachten hebt. Je kunt ook overwegen om maaltijden aan huis te laten brengen.
• Gebruik een antislipmatje om een pan of snijplank niet weg te laten glijden.

• Schrijf in blokletters wanneer je handschrift onduidelijk wordt. Spreek de letters ook hardop uit tijdens het schrijven. Het kan helpen om gelinieerd papier te gebruiken.
• Een verdikte pen geeft meer grip.
• Als je moeite heeft om je handtekening te zetten, kun je een stempel van je handtekening laten maken.
• Een logopedist of ergotherapeut kan je meer informatie geven over het gebruik van communicatiehulpmiddelen voor mensen met spraakstoornissen.
• Hulpmiddelen zoals een meetlat of vergrootglas kunnen het lezen vergemakkelijken.
• Kies voor een GSM met grote toetsen.
• Steek de stekkers van de computer in een losse contactdoos met een gemakkelijk te bedienen schakelaar. Je kunt dan alles in één keer aan- of uitschakelen.
• Maak eventueel gebruik van een polssteun. Dit is een matje uit kunststof dat je gedeeltelijk onder je toetsenbord kan schuiven. Als je typt kun je je polsen op dit matje laten rusten. Er bestaan ook muismatten met een ingebouwde polssteun.
• Er bestaan extra grote toetsenborden waarbij de toetsen verder uit elkaar staan.

Door Parkinson kun je problemen krijgen met kauwen en slikken. In dat geval kun je een logopedist inschakelen voor behandeling en advies. Hieronder enkele tips.

Algemene tips

• Let op je houding. Zit zo recht mogelijk tijdens het eten. Zet je bord eventueel op een verhoging.
• Neem de tijd om te eten. Gebruik een warmhoudbord om afkoelen van het eten te voorkomen. Je kunt je bord tussendoor ook terug opwarmen in de microgolfoven.
• Eet niet teveel in één keer. Het is beter om vier of vijf kleine maaltijden te eten, gespreid over de dag.
• Je kunt het beven verminderen door je ellebogen als steun te gebruiken. Het helpt vaak om je ellebogen in je zij te klemmen.
• Zet je bord op een antislipmat, zodat het niet weg glijdt.
• Eet langzaam en kauw goed. Neem kleine hapjes.
• Probeer eventueel aangepast bestek zoals bestek met een verdikt handvat, verzwaard bestek of extra verdiepte vorken en lepels.

Aanpassen consistentie

• Bij ernstige slikproblemen is het verstandig om de consistentie van de voeding aan te passen. Hieronder enkele tips. Voor meer advies kun je terecht bij een diëtist of logopedist.
• Broodmaaltijd:
• Snijd de korsten van je brood en besmeer of beleg met zacht beleg zoals paté, smeerkaas, vlees- of vissalades, choco, confituur,….
• Kies voor zachte broodsoorten zoals sandwiches of vervang brood eens door omelet, roerei, pannenkoeken, verloren brood, broodpudding, ….
• In plaats van brood kun je ook (drink)yoghurt of pudding eten of je kunt zelf een pap maken. Mix grove graansoorten zoals havermout eventueel fijn met een staafmixer. 

Warme maaltijd

• Pas op met soep waarin bijvoorbeeld stukjes groente of balletjes zitten. De combinatie van vloeibaar (soep) en vast (groente) leidt vaak tot verslikken.
• Wees voorzichtig met droge voeding, zoals beschuit, hard gekookt ei en droog gehakt. Hierin kun je je makkelijk verslikken.
• Kies voor zachte vlees- en vissoorten. Vette vleessoorten zijn vaak zachter (hamburger, worst). Suddergerechten zoals stoofvlees zijn zacht en smeuïg en zullen makkelijker naar binnen glijden.
• Bak vlees of vis niet te hard aan. Let op met draderig en gepaneerd vlees. Dit is vaak hard en moeilijker om te slikken. Let op met graten bij vis.
• Vlees en vis kunnen ook vervangen worden door eieren, vegetarische producten of melkproducten.
• Pastagerechten met saus zijn zacht en glad en glijden makkelijk naar binnen.
• Kook groenten goed gaar. Snijd vezelige groenten zoals erwten, champignons, asperges en bleekselder goed fijn. Zachte groenten zijn bijvoorbeeld bloemkool, broccoli, sperziebonen, koolsoorten, wortel, spinazie….
• Vervang groenten eens door een fruitmoes, gestoofd fruit of fruit op blik.
• Mix aardappelen niet fijn met een staafmixer. Hierdoor wordt de puree ‘lijmerig’. Prak ze liever fijn en voeg melk en eventueel wat boter toe.
• Wanneer groenten, vlees en aardappelen samen gemixt worden, kun je een onsmakelijke brei bekomen. Door alles apart te mixen en te serveren krijg je een kleurrijk bord.

Dranken en vloeibare voedingsmiddelen

• Vermijd koolzuurhoudende en sterk alcoholische dranken.
• Gebruik geen rietjes, deze vergroten net de kans op verslikken.
• Dik dranken of vloeibare voeding eventueel in met bindmiddelen. De meeste bindmiddelen, zoals bloem, maïzena, aardappelzetmeel,… moeten koken voordat ze gaan werken. Voor soepen en warme voeding kun je deze gebruiken. In de apotheek zijn ook kant- en klare indikkingsmiddelen verkrijgbaar. Deze kunnen zowel aan warme als koude voeding toegevoegd worden en zijn neutraal van smaak.

• Koop kant- en klare maaltijden of gebruik producten uit blik of uit de diepvries.
• Maak grotere porties op de momenten dat je je goed voelt. Je kunt de extra porties enkele dagen in de koelkast bewaren of invriezen.
• Vraag aan iemand om de boodschappen te doen of voor je te koken. Je kunt ook maaltijden aan huis laten bezorgen.
• ‘Makkelijke’ maaltijden kunnen ook gezond zijn: brood, salades, fruit, yoghurt,… .

Een slechte stoelgang kan het gevolg zijn van Parkinson en het gebruik van geneesmiddelen. Het kan ook een gevolg zijn van verandering van voedingsgewoontes, minder beweging en /of te weinig drinken.  Volgende adviezen kunnen helpen:

• Drink voldoende, minstens 1,5 liter per dag.
• Een glas lauw water op nuchtere maag kan vaak helpen.
• Kies voor vezelrijke voeding zoals volkoren brood, volkoren pasta, aardappelen, peulvruchten, groenten, vers en gedroogd fruit,… . Overleg met een diëtist welke voeding wel of niet geschikt is voor je.
• Voeg zemelen of lijnzaad toe aan yoghurt, pudding, soep, fruitsappen,… .
• Beweging stimuleert de darmen. Probeer zoveel mogelijk in beweging te blijven.

In de apotheek zijn speciale vezelpreparaten verkrijgbaar. Overleg steeds met je arts of diëtist vooraleer deze te gebruiken.

Indien je geneesmiddelen gebruikt die levodopa bevatten kan de arts een eiwitbeperkt dieet voorschrijven. Het werkzame gedeelte van levodopa is een eiwit. Als je tijdens of vlak na het innemen levodopa iets eet met veel eiwitten, kan het zijn dat de werking van het geneesmiddel vermindert. Omdat eiwit een belangrijke bouwstof voor het lichaam is, is een strenge eiwitbeperking niet aan te raden. Hieronder enkele adviezen.

• Neem je medicatie best een half uur tot drie kwartier voor de maaltijd of minstens anderhalf uur na de maaltijd in met een eiwitarme drank zoals water, koffie (zonder melk), thee, frisdrank, fruitsap, groentesap of bouillon.
• Gebruik eiwitrijke voedingsmiddelen verspreid over de dag. Voedingsmiddelen die veel eiwitten bevatten zijn vlees, vis, ei, vegetarische vervangproducten, melk- en melkproducten (kaas, yoghurt…).
• Sommige mensen gebruiken dieetpreparaten om aan te komen. Let op, veel van deze producten bevatten extra eiwitten. Vraag meer advies aan een diëtist of je apotheker.

Werk is een belangrijke factor in ons leven. Werk is niet alleen een bron van inkomsten, maar zorgt ook voor structuur, sociale contacten en het is een manier om onszelf te ontplooien. Parkinson zal op een bepaald moment een invloed hebben op je beroepsactiviteiten. Hierdoor kan het moeilijk zijn om te blijven werken of een nieuwe job te vinden. De overheid heeft daarom een aantal maatregelen ontwikkeld om personen met een chronische aandoening aan het werk te houden of te krijgen. Voor uitgebreide informatie kun je terecht op de website van de Parkinson liga:

http://www.parkinsonliga.be/nl/tewerkstelling_382.aspx